Arkas Sanatta Osmanlı Halı Sanatı

14 Haziran

Arkas Sanat Merkezi, Osmanlı Halı Sanatı’nın göze çarpan ve bilinen isimlerinden oluşan bir sergi hazırlamış.
feshane hali fabrikasi
Feshane Halı Fabrikası

Halıların hemen hepsi Osmanlı Sarayı için yapılmış. Bu halıların üretilmesinde emeği olan; tasarımcı ve dokumacılarında anılmasına vesile olmuş.
hali dokumacilari
Halı Dokumacıları

Serginin sonunda; Avak Şirinoğlu’nun video sunumunu mutlaka izleyin. Eminim kimi yerde gülümseyecek kimi yerde hüzünleneceksiniz.
Osmanlı’da halı dokumacılığı Feshane’de başlamış. Hereke ve Kumkapı’da devam etmiş. Sergide, öne çıkan üç isim: Apelyan, Tosunyan ve Zareh Penyamin’dir. Osmanlı Devleti yıkılana dek “Feshane” sadece saltanat için halı üretir. Hereke’de şimdi masal gelen olayların yaşanmasıyla halı atölyeleri kurulur.
hereke yazisi
Hereke Yazısı

Hereke; balıkçılıkla geçinen Rum köyüdür. Balık tükenince ya da işler bozulunca köylüler hırsızlığa başlar. Müslüman köylerinin artık canına “İllAllah” gelince padişaha çıkılıp durum anlatılır. Dönemin padişahı Abdülmecit “suçluların cezalandıracağını” söyler. Hereke’ye haber gönderir. Köyün çetecileri padişahın karşısına çıkar. Padişah sorar:” Tebama neden böyle eziyet edersiniz?” Çetenin elebaşısı: “Biz açız.” Der. Padişah: “Peki size bir iş açsam kadınlarınız çalışır mı?” Elebaşı: “Elbette, çalışır.” Feshane’nin halı ustaları atölyeri açar. Padişah, atölye ustalarına ve dokumacılarına halıların satışı içinde izin verir. Halının saray dışına satışı yapılır.
Hayatımızdaki bir çok aksesuar gibi halı da sahipleri, tasarımcısı ve dokuyanın umudunu, inancını bize aktarır.
Sergiyi 10 Temmuza kadar gezebilirsiniz. Şimdi, gezemeyecek olanlara benim eşliğimde –bildiklerim, öğrendiklerim ve yorumlarımla- tur atalım. Ne dersiniz?
hereke halisi magazasi
Hereke Halısı Mağazası
Cennet bahçesinin halıdaki aksedişini izliyoruz. Bu halının bir benzerini Dolmabahçe Sarayı’nda görebilirsiniz.

klasik hali kompozisyonu
Klasik Halı Kompozisyonu

Kırmızı zemin üstündeki servi ağacı; iyilik, güzellik ve ebediliğe ulaşmak için kendini ilme ve inanca tutunmak gerektiğini hatırlatmış. Nedense, kırmızı renk bana bu halının genç bir şehzadeye özellikle yapıldığını düşündürüyor.


hikmet halisi
Hikmet Halısı
Koyu pembe renkli geniş bordürlü bu halı; bir hanım sultana ait olduğunu hissettiriyor. Kendisi gibi etrafına neşe saçan, umut  veren bir hayat ağacı motifi merkeze konulmuş.

hanim sultan halisi
Hanım Sultanın Halısı
Zemini yeşil renk ve küçük hayat ağacı motifleriyle doldurulan bu halı; cennette bir araya geleceğimizi hatırlatmıyor mu? Herhalde, bir vefat olayından sonra sipariş edildi. Acıları bir nebze hafifletmek adına…

cennette bulusma
Cennette Buluşma
Bu halı küçük ve güzel bir hanım sultan için dokunmuş. Aynaya baktığında, adımını her attığında “hanedanı” temsil ettiği hatırlatılmış. Oval çerçeve içindeki madalyonla nasıl zarif.

genc hanim sultan halisi
Genç Hanım Sultan Halısı
Hayat ağacı üzerindeki kuşlarla çevrelenmiş. Kuşlar, zamanı gelince uçup gidecek ruhları temsil ediyormuş. Bana kalırsa bir aşkı da haykırmakta. Bilirsiniz bülbül güle olan aşkını şakıyarak anlatır.

ruhlarin sarkisi
Ruhların Şarkısı
“Sultan” da olsa insan sanat yoluyla: Zayıflıklarını, korkularını ya da zaaflarını dışa vurur.

arsin halisi
Arşın Halısı
Agop Kapucuyan’a ait olan halıda; kainatta her şeyin Allah’ın iradesiyle uyum ve denge içerisinde gerçekleştiğini anlatan Farsça beyitler ve “leopar, kaplan, geyik ile yılan” motifleri işlenmiş.

apelyan halisi
Apelyan Halısı

Apelyan’a ait sarı renkli zeminde floral desenler ile av sahneleri yer almış. İyiliğin kötülüğü yenmesi metaforu, aslanın ejderha ve benekli vahşi hayvanları öldürmesi betimlenmiş.


sultanin  tilsimli halisi
Sultanın Tılsımlı Halısı

Zareh Penyamin tarafından yapılan halı da: “Bu da geçer.” Mihrabında: “Zafer çığlığına ulaşana kadar çok savaşlar tecrübe edecek ve zorluklar göreceksin. Azmedecek ve çok çalışacak, ömrünü bu yola adayacaksın. Dünyayı dolaşacak ama hep dürüst kalacaksın. Bir günde dört mevsimi yaşayacaksın. Menuçehr.” Bordür üst kısmında üç adet kartuş içerisinde Ayet-el Kürsi iki çift karşılıklı yerleştirilen madalyona “Refik” ve “Semi” yazısı işlenmiş.


ask ocagi
Aşk Ocağı

Bu halıda Mevlana’nın: Sevgide güneş gibi ol, dostluk ve kardeşlikte akarsu gibi ol, hataları örtmede gece gibi ol, tevazuda toprak gibi ol, öfkede ölü gibi ol. Hazreti Mevlana Celaleddin Rumi.” Yazısı ile çevrelenmiş. Kartuşların arasında yer alan madalyonlarda sağdan sola: “Aşk”, “ocağında”, “can”, “olmak” yazısı okunmaktadır.


mehmed resadin tugrali halisi
Mehmed Reşadın Tuğralı Halısı
Osmanlı padişahı Mehmet Reşad’ın tuğrası ve 1324 (1908) tarihi yer alan halıda kartuşlar içinde Farsça beyitler yer almaktadır. Tahminime göre Mesnevi’den olmalı.

II. abdulhamitin seccadeleri
II.Abdülhamitin Seccadeleri


Bu iki seccade halı da II. Abdülhamid’e aitmiş. Zihnini sakinleştirmek için yeşil ve krem beyaz renkler yoğun kullanılmış.

iyi sans ve kudret halisi
İyi Şans Ve Kudret Halısı

Kartal, yıldız ve simurg motiflerinin kullanıldığı bu halı tılsım etkisi uyandırıyor. Evinde bulunan kişiye; kudret, iyi şans getirmesi için dokunmuş.


osmanli kagit paranin halisi
Osmanlı Kağıt Paranın Halısı

osmanli devlet nisani halisi
Osmanlı Devlet Nişanı Halısı

Osmanlı parası,  Osmanlı devlet nişanları ile Mehmed Reşad ile Alman İmparatorunun bir arada olduğu anı halıda sergideydi. Sultan Mehmed Reşad esir gibi kapatıldığı yılların acısını halı dokutarak bir nebze hafifletti mi?
osmanli ani hali
Osmanlı Anı Halı

simurglu hali
Simurglu Halı
Sergi çıkışında bir uçan halıdan inmiş halde hüzünlü ve de esriktim.
Arkas Sanat Galerisi vakti olanların, masalsı güzellikleri sevenleri kapılarını açmış, beklemekte. Kaçırmayın.
Herkese mutlu hafta sonları diliyorum.


Not: Fotoğrafların hepsi BANA aittir.




BENZER YAZILAR

24 yorum

  1. Canım yüreğine sağlık sevgiler

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Sevgili Gülo Anne seni görmek muhteşem. Teşekkür ederim.

      Sil
  2. Yazıyı okurken hafızamı halılarla ilgili o kadar zorladım, tek aklıma gelen dünyanın en eski halısı olan M.Ö. 5.yy'a tarihli İskitler'e ait Pazırık (Rudenko) Halısı dışında tek bir şey gelmedi. Bu konudan ne kadar uzak olduğumu hatırlattı bana. Harika bir yazı olmuş. Motiflerin açıklamalarına değinmeniz çok güzel olmuş. Elinize ve düşüncelerinize sağlık.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Teşekkür ederim. Motiflerin bir kısmı orada yazıyordu; bir kısmı da daha önce okuduğum kaynaklardan not almışım. O şekilde bir yorumlama oldu. İyi ki uğradınız.

      Sil
  3. Halılar bize geçmişi, yaşanmışlığı anlatıyor değil mi......

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Sevgili Nahide düşünceniz düşünceme ne kadar da uygun düştü. Sevgilerimle. :)

      Sil
  4. en çok hayat ağaçlı olanlarını sevdim...

    Konuyla alakasız ama iyi misin sen... Dün akşam seni rüyamda gördüm. Nasıl gördün deme hatırlamıyorum şuan, sabah kalktığımda tüm detayları aklımda olmasına rağmen...
    Sadece sen olduğunu biliyorum o kadar...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Şebomm, bu yorumu ilk okuduğumda o kadar şaşırdım ki. Benim bugün yaşadığım durumları hissedip yazmışsın. Allah hayra çıkarsın. Hepimiz Allaha emanetiz. Öpüyorum, tatlım.

      Sil
  5. Benim babannem dokurdu hep halı kilim. Gerçekten güzel paylaşım. Kilimler bizim gerçek tarimiz .

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Benimde teyzem dokurdu. Anneannemin dokuduğu kilimi saklıyırum. 80 senelik sanırım; belki de daha fazla. Kilimler Türklerin tarihinde göçer hayat yaşadığından önceliğe sahip. Teşekkür ederim.

      Sil
  6. Ne güzel ayrıntılı anlatmışsınız gidip görmüş kadar oldum ama gene de vakit ayırıp, gidip yakından görmek gerekir diye düşünüyorum.Paylaşım için teşekkürler, sevgilerimle.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Sevgili Nergis Hanım, paylaştıklarım serginin 1/3üdür, herhalde. Mutlaka giiniz. Yazdıklarımda kulaklarınızda olsun. Sevgilerimle. :)

      Sil
  7. Yazınızı okurken çocukluğuma gittim.Isparta'da büyümüş birisi olarak ananemin halı tezgahları gözümün önüne geldi.Eskiden Isparta'da her evin altında halı tezgahları varmış. Tabi ben bunlara pek yetişemedim.Dedem ve ananem anlatırdı.Isparta'nın içinden çay geçer etrafında halı yıkama fabrikaları bulunurdu.Evlerde dokunan halılar oralarda yıkanı dere kenarına serilir kurutulurdu.Çünkü halı dokunduğunda üstünde ip ve yün parçaları olurdu.Onlar metal demir testeresine benzer yıkanmadan evvel halılar sıyrılıyordu. Ananemin hep yanına gider otururdum halı dokurken en sevdiğimde ilmek sıraları bittikten sonra uzun olan iplerin kesilmesiydi.Kesilince motifler daha net çıkar çok güzel görünürdü.Önlerinde duran halı motiflerini işlediklerini gördüğümde mücize gibi gelirdi bana... Tabi şimdi her şey teknolojiye esir düştü .Makineler yapıyor her şeyi. Beni eski günlere götürdüğünüz için teşekkür ederim......

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bu yazı için bıraktığınız yoruma teşekkür ederim. Emek verilen her şeyde ayrı bir duygu var, öyle değil mi?

      Sil
  8. Desenler çok derin çok büyüleyici^^ Bize de beklerim, sevgilerle

    YanıtlaSil
  9. Halılar ne enteresan. gezgin hanfendi :) eline sağlık canım <3<3<3

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Ah bir sponsor bulsam size nereleri hikayesiyle anlatırım. Rüzgarın fısildadiklarini ışığın kimi zaman kırılıp söndüğü kimi zaman aydınlatıp parıldadığı, tabi gölgelerin geride bıraktığı işaretleri okurdum.
      Başkanım öptüm.

      Sil
    2. Ah bir sponsor bulsam size nereleri hikayesiyle anlatırım. Rüzgarın fısildadiklarini ışığın kimi zaman kırılıp söndüğü kimi zaman aydınlatıp parıldadığı, tabi gölgelerin geride bıraktığı işaretleri okurdum.
      Başkanım öptüm.

      Sil
  10. bayılırım siyah beyaz fotolara. arkas aklımda olsun da ah şimdi çeşmede urlada yüzmek var yaa :)

    YanıtlaSil
  11. şahane bu halılar..elinize saglık..(:

    YanıtlaSil