Bahçeperim - Çay Bilgesi...

Arkas Sanat Merkezi, Osmanlı Halı Sanatı’nın göze çarpan ve bilinen isimlerinden oluşan bir sergi hazırlamış.

Feshane Halı Fabrikası

Halıların hemen hepsi Osmanlı Sarayı için yapılmış. Bu halıların üretilmesinde emeği olan; tasarımcı ve dokumacılarında anılmasına vesile olmuş.

Halı Dokumacıları

Serginin sonunda; Avak Şirinoğlu’nun video sunumunu mutlaka izleyin. Eminim kimi yerde gülümseyecek kimi yerde hüzünleneceksiniz.

Osmanlı’da halı dokumacılığı Feshane’de başlamış. Hereke ve Kumkapı’da devam etmiş. Sergide, öne çıkan üç isim: Apelyan, Tosunyan ve Zareh Penyamin’dir. Osmanlı Devleti yıkılana dek “Feshane” sadece saltanat için halı üretir. Hereke’de şimdi masal gelen olayların yaşanmasıyla halı atölyeleri kurulur.

Hereke Yazısı

Hereke; balıkçılıkla geçinen Rum köyüdür. Balık tükenince ya da işler bozulunca köylüler hırsızlığa başlar. Müslüman köylerinin artık canına “İllAllah” gelince padişaha çıkılıp durum anlatılır. Dönemin padişahı Abdülmecit “suçluların cezalandıracağını” söyler. Hereke’ye haber gönderir. Köyün çetecileri padişahın karşısına çıkar. Padişah sorar:” Tebama neden böyle eziyet edersiniz?” Çetenin elebaşısı: “Biz açız.” Der. Padişah: “Peki size bir iş açsam kadınlarınız çalışır mı?” Elebaşı: “Elbette, çalışır.” Feshane’nin halı ustaları atölyeri açar. Padişah, atölye ustalarına ve dokumacılarına halıların satışı içinde izin verir. Halının saray dışına satışı yapılır.

Hayatımızdaki bir çok aksesuar gibi halı da sahipleri, tasarımcısı ve dokuyanın umudunu, inancını bize aktarır.

Sergiyi 10 Temmuza kadar gezebilirsiniz. Şimdi, gezemeyecek olanlara benim eşliğimde –bildiklerim, öğrendiklerim ve yorumlarımla- tur atalım. Ne dersiniz?

Hereke Halısı Mağazası

Cennet bahçesinin halıdaki aksedişini izliyoruz. Bu halının bir benzerini Dolmabahçe Sarayı’nda görebilirsiniz.

Klasik Halı Kompozisyonu

Kırmızı zemin üstündeki servi ağacı; iyilik, güzellik ve ebediliğe ulaşmak için kendini ilme ve inanca tutunmak gerektiğini hatırlatmış. Nedense, kırmızı renk bana bu halının genç bir şehzadeye özellikle yapıldığını düşündürüyor.

Hikmet Halısı

Koyu pembe renkli geniş bordürlü bu halı; bir hanım sultana ait olduğunu hissettiriyor. Kendisi gibi etrafına neşe saçan, umut  veren bir hayat ağacı motifi merkeze konulmuş.

Hanım Sultanın Halısı

Zemini yeşil renk ve küçük hayat ağacı motifleriyle doldurulan bu halı; cennette bir araya geleceğimizi hatırlatmıyor mu? Herhalde, bir vefat olayından sonra sipariş edildi. Acıları bir nebze hafifletmek adına…

Cennette Buluşma

Bu halı küçük ve güzel bir hanım sultan için dokunmuş. Aynaya baktığında, adımını her attığında “hanedanı” temsil ettiği hatırlatılmış. Oval çerçeve içindeki madalyonla nasıl zarif.

Genç Hanım Sultan Halısı

Hayat ağacı üzerindeki kuşlarla çevrelenmiş. Kuşlar, zamanı gelince uçup gidecek ruhları temsil ediyormuş. Bana kalırsa bir aşkı da haykırmakta. Bilirsiniz bülbül güle olan aşkını şakıyarak anlatır.

Ruhların Şarkısı

“Sultan” da olsa insan sanat yoluyla: Zayıflıklarını, korkularını ya da zaaflarını dışa vurur.

Arşın Halısı

Agop Kapucuyan’a ait olan halıda; kainatta her şeyin Allah’ın iradesiyle uyum ve denge içerisinde gerçekleştiğini anlatan Farsça beyitler ve “leopar, kaplan, geyik ile yılan” motifleri işlenmiş.

Apelyan Halısı

Apelyan’a ait sarı renkli zeminde floral desenler ile av sahneleri yer almış. İyiliğin kötülüğü yenmesi metaforu, aslanın ejderha ve benekli vahşi hayvanları öldürmesi betimlenmiş.

Sultanın Tılsımlı Halısı

Zareh Penyamin tarafından yapılan halı da: “Bu da geçer.” Mihrabında: “Zafer çığlığına ulaşana kadar çok savaşlar tecrübe edecek ve zorluklar göreceksin. Azmedecek ve çok çalışacak, ömrünü bu yola adayacaksın. Dünyayı dolaşacak ama hep dürüst kalacaksın. Bir günde dört mevsimi yaşayacaksın. Menuçehr.” Bordür üst kısmında üç adet kartuş içerisinde Ayet-el Kürsi iki çift karşılıklı yerleştirilen madalyona “Refik” ve “Semi” yazısı işlenmiş.

Aşk Ocağı

Bu halıda Mevlana’nın: Sevgide güneş gibi ol, dostluk ve kardeşlikte akarsu gibi ol, hataları örtmede gece gibi ol, tevazuda toprak gibi ol, öfkede ölü gibi ol. Hazreti Mevlana Celaleddin Rumi.” Yazısı ile çevrelenmiş. Kartuşların arasında yer alan madalyonlarda sağdan sola: “Aşk”, “ocağında”, “can”, “olmak” yazısı okunmaktadır.

Mehmed Reşadın Tuğralı Halısı

Osmanlı padişahı Mehmet Reşad’ın tuğrası ve 1324 (1908) tarihi yer alan halıda kartuşlar içinde Farsça beyitler yer almaktadır. Tahminime göre Mesnevi’den olmalı.

II.Abdülhamitin Seccadeleri

Bu iki seccade halı da II. Abdülhamid’e aitmiş. Zihnini sakinleştirmek için yeşil ve krem beyaz renkler yoğun kullanılmış.

İyi Şans Ve Kudret Halısı

Kartal, yıldız ve simurg motiflerinin kullanıldığı bu halı tılsım etkisi uyandırıyor. Evinde bulunan kişiye; kudret, iyi şans getirmesi için dokunmuş.

Osmanlı Kağıt Paranın Halısı

Osmanlı Devlet Nişanı Halısı

Osmanlı parası,  Osmanlı devlet nişanları ile Mehmed Reşad ile Alman İmparatorunun bir arada olduğu anı halıda sergideydi. Sultan Mehmed Reşad esir gibi kapatıldığı yılların acısını halı dokutarak bir nebze hafifletti mi?

Osmanlı Anı Halı

Simurglu Halı

Sergi çıkışında bir uçan halıdan inmiş halde hüzünlü ve de esriktim.

Arkas Sanat Galerisi vakti olanların, masalsı güzellikleri sevenleri kapılarını açmış, beklemekte. Kaçırmayın.

Herkese mutlu hafta sonları diliyorum.

Not: Fotoğrafların hepsi BANA aittir.